कला रामनाथ आणि राहुल देशपांडे यांचा कार्यक्रम रोटरी क्लब ऑफ़ गांधीभवननी आयोजित केला आहे. संगीत रसिकांसाठी ही पर्वणीच ठरणार आहे १३ एप्रिल रोजी हा कार्यक्रम यशवंतराव चव्हाण नाट्यगृह येथे ९.३० वाजता होणार आहे...
त्या निमित्ताने कला रामनाथ यांची ही ओळख
संगीतरचनाकार मोझार्ट बरोबर ज्यांची तुलना केली जाते अशा कला रामनाथ या त्यांच्या तरल आणि संवेदनशील वादनाबद्दल प्रसिध्द आहेत. कला रामनाथ यांना संगीताचा वारसा घरातूनच मिळाला. त्यांच्या सात पिढ्या संगीत क्षेत्रात कार्यरत आहेत.
कलाजींचे पूर्वज केरळमधल्या त्रावणकोर दरबारात गायक होते. कलाजींच्या आधीच्या दोन पिढ्या गायनाबरोबर व्हायोलिन वादन ही करत. त्यामुळे लहानपणीच कलाजींना व्हायोलिन दिले गेले. वयाच्या अडीच वर्षापासून त्यांनी व्हायोलिन वादनाला सुरुवात केली. सुरुवातीचे धडे आजोबा विद्वान नारायण अय्यर यांनी दिले. त्यानंतर आत्या एन.राजम यांच्या तालमीत त्या तयार झाल्या. आजोबा आणि आत्या यांनी व्हायोलिन वादनाचे तंत्र उत्तम तयार करुन घेतले.
त्यानंतर संगीतमार्तंड पं. जसराज यांच्याकडे त्यांनी पंधरा वर्षे मार्गदर्शन घेतले आणि त्यांच्यातला कलाकार खऱ्या अर्थाने फ़ुलू लागला. गायकी अंगाची संवेदनशीलता त्यांच्या वादनात आली. गायकी अंगाने वादन करण्यासाठी त्यांनी वादनाच्या तंत्रात योग्य ते बदल केले आणि ते गायकीच्या इतके जवळ नेऊन ठेवले की त्यांचे व्हायोलिन गाणारे व्हायोलिन म्हणून ओळखले जाऊ लागले. कलाजींच्या मते आजोबांनी अतिशय कडक शिस्तीत वादनाचे तंत्र आत्मसात करवून घेतले होते त्यामुळेच त्यांना वादनात प्रयोग करता आले.
पूर्वी रावणहट्टा नावाचे वाद्य भारतात प्रचलित होते. त्या वाद्याचा फ़िंगरबोर्ड २२ इंच लांब होता आणि हे बो च्या सहाय्याने वाजविले जायचे. त्यावर तीन ऑक्टेव्हज वाजवता येत. हे वाद्य व्हायोलिन चे जनक मानले जाते. सहाव्या शतकात अरब व्यापारासाठी भारतात आले.त्यांच्याबरोबर हे वाद्य पर्शिया मध्ये गेले. तिथे त्याचे रबाब मध्ये रुपांतर झाले. पुढे दहाव्या शतकात रबाब स्पेन मध्ये गेले आणि व्हायोल झाले. हे व्हायोल युरोपात व्हायोलिन झाले आणि सतराव्या शतकात भारतात परत आले.
हे परदेशी वाद्य असूनही भारतीय संगीतात उत्तम रुळले आहे. परदेशातल्या रसिकांना देखील व्हायोलिनवर भारतीय संगीत ऎकायला खूप आवडते. त्यांना भारतीय संगीतात व्हायोलिन इतके सुंदर कसे वाजते याचे नवल वाटते.त्याचप्रमाणे त्यांना व्हायोलिनची भारतीय बैठकही आवडते कारण यामध्ये मानेला त्रास होत नाही.
जगभरातल्या रसिकांना सांगितीक अनुभूती देता येणं ही एक दैवी देणगी आहे असे कलाजी मानतात.अतिशय सफ़ाईदार आणि तंत्रशुध्द पध्दतीने फ़िरणारा बो आणि बोटे, लयीच्या विविध प्रकारांवर असलेले प्रभुत्व, शुध्द आणि प्रभावी सूर यामुळे कलाजींचे वादन श्रोत्यांना मंत्रमुग्ध करते. वैचारीक आणि तंत्रशुध्द वादनाला असलेली संवेदनशीलतेची बैठक हे त्यांच्या वादनाचे वैशिष्ठ मानावे लागेल. इतर घराण्यांकडे आणि विविध संगीतप्रकारांकडे बघण्याचा मोकळा दृष्टिकोन हा त्यांच्यातील अभिव्यक्तीला पूरक ठरला असे त्यांना वाटते.
भारतातल्या सगळ्या महत्वाच्या संगीत महोत्सवांमध्ये त्यांनी आपली कला सादर केली आहे. शंकरलाल महोत्सव (दिल्ली), तानसेन समारोह (ग्वाल्हेर), सप्तक (अहमदाबाद), पं. मोतीराम आणि पं. मणिराम कॉन्फ़रन्स (हैदराबाद), स्पिरीट ऑफ़ युनिटी कॉन्सर्ट (दिल्ली), स्वामी हरीदास संगीत समारोह(मथुरा), बाबा हरवल्लभ संगीत समारोह (जालंधर), उस्ताद अमीरखान संगीत समारोह (भोपाळ), सवाई गंधर्व संगीत समारोह (पुणे), संकटमोचन संगीत समारोह (वाराणसी), गुणीदास संगीत संम्मेलन (मुंबई, दिल्ली, बंगलोर)
अनेक देशात त्यांनी आपली कला सादर केली आहे.
अमेरीका,कॅनडा, युके, जर्मनी, स्विट्झर्लंड, नेदरलॅंड्स, इटली, फ़्रान्स, बेल्जियम, ग्रीस, रशिया, साऊथ आफ़्रिका, सेशैल्स, मिडल ईस्ट, त्रिनिदाद, केनिया, टांझानिया, ऑस्ट्रेलिया, नेपाळ, बांगलादेश, मॉरिशस आदि देशांचे दौरे केले आहेत.
कला रामनाथ यांची शैक्षणिक कारकीर्द ही उत्तम आहे. रेडिओ आणि टेलिव्हिजनच्या त्या उत्तम श्रेणीच्या कलाकार आहेत. २००८ मध्ये त्यांना राष्ट्रीय कुमार गंधर्व पुरस्कार प्राप्त झाला आहे. त्यांना अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. त्यात पं. जसराज पुरस्कार, सूररत्न आणि सूर मणी हे विशेष उल्लेखनीय.
कला रामनाथ यांना जगभरातल्या रसिकांची तसेच समीक्षकांची पसंतीची पावती मिळाली आहे. त्यांनी परदेशातल्या अनेक महोत्सवांमध्ये तसेच जगभरातल्या अनेक संगीतज्ञांबरोबर मैफ़िली गाजविल्या आहेत. हॉलिवूड्च्या संगीतकारांबरोबर ही त्यांनी काम केले आहे..
पं.संजीव अभ्यंकर तसेच पूरबन चॅटर्जी यांच्याबरोबर जुगलबंदीचे कार्यक्रमही अतिशय लोकप्रिय आहेत. त्यांच्या अनेक सीडीज आणि कॅसेट्स रसिकांच्या पसंतीस उतरल्या आहेत.
त्या निमित्ताने कला रामनाथ यांची ही ओळख
कलाजींचे पूर्वज केरळमधल्या त्रावणकोर दरबारात गायक होते. कलाजींच्या आधीच्या दोन पिढ्या गायनाबरोबर व्हायोलिन वादन ही करत. त्यामुळे लहानपणीच कलाजींना व्हायोलिन दिले गेले. वयाच्या अडीच वर्षापासून त्यांनी व्हायोलिन वादनाला सुरुवात केली. सुरुवातीचे धडे आजोबा विद्वान नारायण अय्यर यांनी दिले. त्यानंतर आत्या एन.राजम यांच्या तालमीत त्या तयार झाल्या. आजोबा आणि आत्या यांनी व्हायोलिन वादनाचे तंत्र उत्तम तयार करुन घेतले.
त्यानंतर संगीतमार्तंड पं. जसराज यांच्याकडे त्यांनी पंधरा वर्षे मार्गदर्शन घेतले आणि त्यांच्यातला कलाकार खऱ्या अर्थाने फ़ुलू लागला. गायकी अंगाची संवेदनशीलता त्यांच्या वादनात आली. गायकी अंगाने वादन करण्यासाठी त्यांनी वादनाच्या तंत्रात योग्य ते बदल केले आणि ते गायकीच्या इतके जवळ नेऊन ठेवले की त्यांचे व्हायोलिन गाणारे व्हायोलिन म्हणून ओळखले जाऊ लागले. कलाजींच्या मते आजोबांनी अतिशय कडक शिस्तीत वादनाचे तंत्र आत्मसात करवून घेतले होते त्यामुळेच त्यांना वादनात प्रयोग करता आले.
पूर्वी रावणहट्टा नावाचे वाद्य भारतात प्रचलित होते. त्या वाद्याचा फ़िंगरबोर्ड २२ इंच लांब होता आणि हे बो च्या सहाय्याने वाजविले जायचे. त्यावर तीन ऑक्टेव्हज वाजवता येत. हे वाद्य व्हायोलिन चे जनक मानले जाते. सहाव्या शतकात अरब व्यापारासाठी भारतात आले.त्यांच्याबरोबर हे वाद्य पर्शिया मध्ये गेले. तिथे त्याचे रबाब मध्ये रुपांतर झाले. पुढे दहाव्या शतकात रबाब स्पेन मध्ये गेले आणि व्हायोल झाले. हे व्हायोल युरोपात व्हायोलिन झाले आणि सतराव्या शतकात भारतात परत आले.
हे परदेशी वाद्य असूनही भारतीय संगीतात उत्तम रुळले आहे. परदेशातल्या रसिकांना देखील व्हायोलिनवर भारतीय संगीत ऎकायला खूप आवडते. त्यांना भारतीय संगीतात व्हायोलिन इतके सुंदर कसे वाजते याचे नवल वाटते.त्याचप्रमाणे त्यांना व्हायोलिनची भारतीय बैठकही आवडते कारण यामध्ये मानेला त्रास होत नाही.
जगभरातल्या रसिकांना सांगितीक अनुभूती देता येणं ही एक दैवी देणगी आहे असे कलाजी मानतात.अतिशय सफ़ाईदार आणि तंत्रशुध्द पध्दतीने फ़िरणारा बो आणि बोटे, लयीच्या विविध प्रकारांवर असलेले प्रभुत्व, शुध्द आणि प्रभावी सूर यामुळे कलाजींचे वादन श्रोत्यांना मंत्रमुग्ध करते. वैचारीक आणि तंत्रशुध्द वादनाला असलेली संवेदनशीलतेची बैठक हे त्यांच्या वादनाचे वैशिष्ठ मानावे लागेल. इतर घराण्यांकडे आणि विविध संगीतप्रकारांकडे बघण्याचा मोकळा दृष्टिकोन हा त्यांच्यातील अभिव्यक्तीला पूरक ठरला असे त्यांना वाटते.
भारतातल्या सगळ्या महत्वाच्या संगीत महोत्सवांमध्ये त्यांनी आपली कला सादर केली आहे. शंकरलाल महोत्सव (दिल्ली), तानसेन समारोह (ग्वाल्हेर), सप्तक (अहमदाबाद), पं. मोतीराम आणि पं. मणिराम कॉन्फ़रन्स (हैदराबाद), स्पिरीट ऑफ़ युनिटी कॉन्सर्ट (दिल्ली), स्वामी हरीदास संगीत समारोह(मथुरा), बाबा हरवल्लभ संगीत समारोह (जालंधर), उस्ताद अमीरखान संगीत समारोह (भोपाळ), सवाई गंधर्व संगीत समारोह (पुणे), संकटमोचन संगीत समारोह (वाराणसी), गुणीदास संगीत संम्मेलन (मुंबई, दिल्ली, बंगलोर)
अनेक देशात त्यांनी आपली कला सादर केली आहे.
अमेरीका,कॅनडा, युके, जर्मनी, स्विट्झर्लंड, नेदरलॅंड्स, इटली, फ़्रान्स, बेल्जियम, ग्रीस, रशिया, साऊथ आफ़्रिका, सेशैल्स, मिडल ईस्ट, त्रिनिदाद, केनिया, टांझानिया, ऑस्ट्रेलिया, नेपाळ, बांगलादेश, मॉरिशस आदि देशांचे दौरे केले आहेत.
कला रामनाथ यांची शैक्षणिक कारकीर्द ही उत्तम आहे. रेडिओ आणि टेलिव्हिजनच्या त्या उत्तम श्रेणीच्या कलाकार आहेत. २००८ मध्ये त्यांना राष्ट्रीय कुमार गंधर्व पुरस्कार प्राप्त झाला आहे. त्यांना अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. त्यात पं. जसराज पुरस्कार, सूररत्न आणि सूर मणी हे विशेष उल्लेखनीय.
कला रामनाथ यांना जगभरातल्या रसिकांची तसेच समीक्षकांची पसंतीची पावती मिळाली आहे. त्यांनी परदेशातल्या अनेक महोत्सवांमध्ये तसेच जगभरातल्या अनेक संगीतज्ञांबरोबर मैफ़िली गाजविल्या आहेत. हॉलिवूड्च्या संगीतकारांबरोबर ही त्यांनी काम केले आहे..
पं.संजीव अभ्यंकर तसेच पूरबन चॅटर्जी यांच्याबरोबर जुगलबंदीचे कार्यक्रमही अतिशय लोकप्रिय आहेत. त्यांच्या अनेक सीडीज आणि कॅसेट्स रसिकांच्या पसंतीस उतरल्या आहेत.
No comments:
Post a Comment